De financiële situatie van de gemeente stond de afgelopen jaren flink onder druk en daarnaast zien wij nog een groot aantal ontwikkelingen op ons af komen. Hierover hebben wij u in de raadsbijeenkomst van december geïnformeerd. Het College wil deze trend doorbreken en zorgen voor een solide financiële basis die minder afhankelijk is van conjunctuur en met voldoende ontwikkelruimte om te blijven bouwen aan de toekomst van Renkum.

In deze Perspectiefnota wordt een aantal uitgangspunten gehanteerd die gaan zorgen voor een solide begroting 2020 – 2023 met een duurzaam structureel evenwicht:

1. We vullen openstaande taakstellingen in;
2. We zorgen voor actuele beheerplannen en voldoende middelen om noodzakelijk onderhoud aan onze kapitaalgoederen te kunnen plegen;
3. We hanteren het voorzichtigheidsprincipe d.w.z. verliezen nemen we als we deze zien en winsten boeken we pas in als deze realistisch genoeg zijn;
4. We gaan in principe uit van normbedragen en de rijksbudgetten die we voor taken krijgen. Afwijking hiervan maken we inzichtelijk en vraagt om integrale afweging en besluitvorming door uw Raad;
5. Toekomstige opgaven zijn in beeld en meerjarig zorgen we voor voldoende ontwikkelruimte.

In de begroting 2019 is op basis van het coalitieakkoord ook het statische weerstandsvermogen op 100% gebracht. Bij de begroting 2020 wordt opnieuw bezien of dat -gezien de solide financiële basis die met de begroting 2020 wordt gelegd- nog noodzakelijk is.

Het financiële beeld voor de meerjarenbegroting dat ontstaat op basis van deze perspectiefnota is als volgt:

Met de maatregelen die in deze perspectiefnota worden genomen ontstaat er een meerjarig begrotingssaldo 2019 – 2023 van € 1,2 mln. Wij stellen voor om de begroting vanuit dit meerjarig perspectief te bezien. Dat betekent dat binnen het meerjarige budgettaire kader voldoende ruimte is om de jaarschijven 2019 en 2020 op te vangen. Om meer rust en stabiliteit in de begroting te brengen stellen wij voor om de meerjarige budgettaire ruimte over de jaarschijven her te verdelen. Dit is overigens een gangbare werkwijze die door meer gemeenten en provincies worden gehanteerd.

In de raadbijeenkomst zijn meer ontwikkelingen benoemd dan nu in de perspectiefnota opgenomen. Voor een aantal ontwikkelingen is namelijk in dit stadium nog geen goede financiële indicatie te geven. Deze ontwikkelingen worden gemonitord en steeds afgezet tegen de meerjarige budgettaire ruimte. Daarnaast moeten de voorstellen nog daadwerkelijk uitgevoerd worden en kunnen er wellicht vertragingen of onvoorziene consequenties voorkomen. In dit licht is het belangrijk om de meerjarige financiële ruimte die nu ontstaat te behouden. Richting perspectiefnota volgend jaar zullen ook de andere clusters van activiteiten uit onze begroting op eenzelfde wijze bekeken gaan worden. Naar verwachting levert ook dit nog extra budgettaire ruimte op.

Toelichting Opgave Perspectiefnota

Startsituatie
Onze financiële positie is voor een belangrijk deel afhankelijk van de ontwikkelingen binnen het rijk. De effecten van rijksbeleid worden vertaald in de middelen die wij ontvangen. Daarin is zichtbaar dat de rijksoverheid minder uitgeeft dan eerder voorzien. Daarnaast zijn taken overgedragen naar de gemeenten waarbij in de herverdeling van middelen we als gemeente nadeel ondervinden.

De begroting 2019 is onze start situatie. De Provincie beoordeelde de financiële situatie van gemeente als matig en heeft in haar toezichtsbrief d.d. 31-1-2019 een aantal aandachtspunten meegegeven. Met deze perspectiefnota en de effectuering daarvan in de begroting 2020 geven wij op een adequate manier invulling aan deze aandachtspunten.

Het eerste aandachtspunt betreft het feit dat het financiële evenwicht in de meerjarenramingen is gerealiseerd door het opnemen van een stelpost voor bezuinigingen in het sociaal domein en een stelpost duurzaam financieel evenwicht om de begroting 2020 en 2021 sluitend te maken. Met de voorstellen in deze perspectiefnota wordt structurele dekking gevonden voor deze taakstellingen.

Het tweede aandachtspunt was het ontbreken van actuele beheerplannen en het voorkomen van achterstallig onderhoud op de wegen. In deze perspectiefnota stellen wij u voor om de budgetten voor het onderhoud en rehabilitatie wegen op een verantwoord niveau te brengen.

De middelen om onze wegen (straten en pleinen) te onderhouden zijn al jaren ontoereikend. Dit is veroorzaakt door:

• herhaaldelijk bezuinigen en geen correctie voor inflatie toe te passen in de beheersbudgetten
• door de begrotingsafspraak dat er voor reconstructies net als voor aanleg van nieuwe wegen separaat budget vrij gemaakt moet worden uit de algemene middelen

Van dit laatste kon, gezien de begrotingsdiscipline, weinig gebruik gemaakt worden. Dit alles heeft er toe geleid dat er flinke achterstanden zijn ontstaan in het beheer van de wegen in onze gemeente.

Samenwerking beheer wegen en riool
De beperkte middelen zijn zeer overwogen ingezet. Zo is de afstemming tussen rioolbeheer en wegen groot. Bij rioolvervanging moet de weg open, een goed moment om de hele weg aan te pakken. Hierdoor zijn ondanks de te beperkte middelen toch een aantal wegen vernieuwd. Ook het groen werd daarbij gelijk goed aangepakt. Werk met werk maken!
Ontwikkelingen in het rioolbeheer blijken deze aanpak nu te beperken. Enerzijds doordat de meest kansrijke koppelingen tussen riool en wegen inmiddels zijn aangepakt. Dat wil zeggen de stukken die zowel een slecht riool als slechte weg betroffen, zijn grotendeels opgelost. Anderzijds hoeft de weg door relining van de riolering in een aantal gevallen niet (helemaal) open. Daarmee vervalt de mogelijkheid het werk met werk maken.

In de raadbijeenkomst december 2018 hebben wij u aangegeven deze ontwikkeling te willen keren. De beheersbudgetten moeten op orde komen, voor zowel kleinschalig als grootschalig onderhoud. De achterstanden willen we gaan wegwerken en dat is nodig om kapitaalvernietiging te voorkomen. In het najaar hebben wij doorgerekend welke budgetten daarvoor nodig zijn. Daarbij zijn we uitgegaan van gebruikelijke normen.

Nadere beschouwing noodzakelijke budgetten
De genoemde budgetten waren gebaseerd op de normbedragen van CROW. Als we dit vertalen naar onze gemeente en de hoeveelheid wegen die dan de komende tijd in onderhoud zullen zijn, constateren we nu dat dat niet werkbaar zal zijn. Er zullen veel wegen tegelijkertijd in onderhoud zijn, wat lastig is voor de bereikbaarheid van onze dorpen. Dit zal (te) veel overlast geven. Daarnaast is de ambtelijke capaciteit onvoldoende om deze hoeveelheid projecten te begeleiden. Inhuur van medewerkers is in de huidige markt duur. En dan is er nog de markt zelf. Bij inschrijvingen op wegenprojecten zien we dat de projecten duurder worden.

Voorstel 
Daarom stellen wij voor de budgetten voor klein en planmatig onderhoud op peil te brengen. En het wegwerken van de achterstanden wat te temporiseren. Volgend jaar gaan we een inventarisatie doen naar de staat van onderhoud van de wegen. Niet alleen door visuele inspectie van het wegdek, zoals gebruikelijk, maar ook de kwaliteit van de tussen- en onderlagen onder het wegdek te bepalen (bv door boringen te verrichten). Uit deze inventarisatie kunnen we dan de prioriteiten bepalen. En vervolgens maken we een uitvoeringsplan voor de komende jaren. In het uitvoeringsplan houden we rekening met de bereikbaarheid van de dorpen en koppelen we de prioriteiten voor wegbeheer aan die voor de andere ruimtelijke thema’s zoals verkeer, riolering en groen.

Het derde aandachtspunt betrof het Integraal Huisvestingsplan voor scholen. De provincie drong aan op het nemen van maatregelen zodat de voorzienbare tekorten in het IHP worden opgelost. Begin mei heeft u besloten tot het beschikbaar stellen van kredieten voor nieuwbouw van de scholen in Doorwerth. De doorwerking van uw besluit is opgenomen in de voorjaarsnota 2019. Het Integraal Huisvestingsplan maakt daarom geen onderdeel uit van deze perspectiefnota.

Tot slot heeft de provincie aangegeven dat in de begroting 2020 minimaal de laatste twee jaarschijven (2022 en 2023) structureel en reëel in evenwicht moeten zijn.

Ontwikkelingen
In de voorjaarsnota – welke gelijktijdig aan uw Raad ter besluitvorming wordt aangeboden - zijn de bijstellingen op bestaand beleid opgenomen. Deze bijstellingen hebben ook een financieel effect op de begroting 2019 e.v.

Naast de ontwikkelingen in het bestaande beleid vraagt een tweetal andere ontwikkelingen om besluitvorming:

1. De Connectie

De ontwikkelingen binnen De Connectie vragen om heroverweging van de financiële kaders in de begroting 2020. Vanuit het voorzichtigheidsprincipe stellen wij voor de kosten die gemoeid zijn met de oprichting van De Connectie nu te nemen en de terugverdienopgave niet meer in de begroting op te nemen. We verwachten van het bestuur dat zij komen met een plan van aanpak waarmee op termijn de doelstellingen ten aanzien van de 4K’s, inclusief de beoogde besparing van 4%, alsnog kunnen worden gerealiseerd. Financieel gezien zullen wij de resultaten pas inboeken wanneer zij ook daadwerkelijk worden behaald.

2. Spoorbeveiliging Wolfheze

Bij de behandeling van de ontwerpuitgangspunten voor de spooronderdoorgang bij Wolfheze (raad 24 april 2019) heeft u een motie aangenomen. In deze motie staat bij punt 2: Op korte termijn beperkte maatregelen te nemen tot het uitvoeren van werkzaamheden voor verbetering van de veiligheid van de overweg, in afwachting op de definitieve uitvoering van de spoorwegtunneldoorgang.
Met deze tijdelijke maatregelen denken we aan een veilige opstelplek met hekwerk in het midden van de spoorwegovergang. Ons uitgangspunt is dat deze maatregelen grotendeels betaald worden uit de middelen, die Prorail en Provincie eerder als subsidiebijdrage aan de realisatie van de korte termijn maatregelen hebben toegezegd (hierover zijn we nog in onderhandeling). Het resterende deel moeten we als gemeente zelf betalen en schrijven we af in zes jaar.

Totaal opgave perspectiefnota

Rekeninghoudend met de hiervoor genoemde ontwikkelingen, wordt de totale opgave in deze perspectiefnota als volgt: